Padişahlar Ayasofya’yı Nasıl Şekillendirdi?

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Budin’in fethi (1526) üzerine, oradaki başkiliseden alınan tunç şamdanlar, üzerine manzum birer kitabe kazınarak Ayasofya’da mihrabın iki yanına yerleştirilmiştir.

Sultan II. Selim, Ayasofya’ya oldukça fazla ilgi göstermiş ve padişah olduğunda bu ibadet yerini ziyaretinde, Bizans döneminde yapının giriş holüne mermer levhalar üzerine işlenerek duvara yapıştırılmış 1166 tarihli uzun bir imparatorluk kararnamesi tercüme ettirmiştir.

Daha sonra ise bu levhaları kaldırtarak, babası Kanuni Sultan Süleyman’ın türbesinin saçağında tersine çevrilmiş olarak kullanılmasına uygun görülmüştür.

1960 yılında türbenin tamiri sırasında bu levhalardan bir bölümü bulunmuş ve alçıdan kopyaları alındıktan sonra yine türbedeki yerlerine konulmuştur.

Alınan alçı kopyalar ise Ayasofya’da evvelce asıllarının durduğu duvara yapıştırılmış olarak görülebilmektedir.

Sultan II. Selim zamanında, Ayasofya’nın çevresini saran ve yapıya zarar veren evlerden ayıklanması kararı alınmıştır. Bu bölgede gerekli istimlakler yapıldığı gibi, Hassa Başmimarı Koca Sinan tarafından destek payanları inşa edilerek, binanın çökmesinin önüne geçilmiştir.

Bu vesile ile yapılan minarenin, güneydoğu köşedeki yivli minare olduğunu tahmin edilmektedir. Bu sırada Fatih dönemine ait batıdaki yarım kubbe yanında bulunan ahşap minare de kaldırılmıştır. Bunların kitabeleri de Kızlarağası Beşir Ağa tarafından yazılmıştır.

Ayasofya Medresesi ise Fatih döneminde yapılmış, sonradan yıkılmıştır. Ayrıca Hürrem Sultan’ın vakfı olarak yapılan Ayasofya Hamamı Mimar Sinan’ın eseri olmakla beraber, I. Mahmud’un yaptırdığı imaret, kütüphane, eşsiz güzellikte şadırvan, aşhane, hazine binası, sıbyan mektebi ile Bab-ı Humayun’a açılan imaret kapısı Osmanlıların Ayasofya’ya en değerli katkılarıdır.

Bunların kitabeleri de yine Kızlarağası Beşir Ağa tarafından yazılmıştır.

Kaynak: Derin Tarih Dergisi / Ayasofya Eki