Baz etkisi nedir? Nasıl hesaplanır?
Ekonomik durumlar yıldan yıla sürekli bir değişim içerisindedir. Bu durumlar enflasyon, baz etkisi (Base Effect) gibi teknik kelimeler ile ifade edilir. Gencinden yaşlısından her kesimi etkileyen bu unsur oldukça önem arz ediyor. Terimin pek duyulmaması ise okurlara merak uyandırıyor.
İçindekiler
Baz etkisi nedir?
Herhangi bir iki dönem arasındaki ekonomik değişim hesaplanır. Bu değişim hesaplanırken, hesaplanan değişime kurumlarca referans alınan dönemin normalden daha da önemli ölçüde düşmesi veya yükselmesi gibi durumlarda değişim hesaplandığı andaki döneme yansıyan finansal etkiyi ifade eder.
Örneklerle baz etkisi
Örnek verilecek olursa, 2019 Ağustos ayı yıllık enflasyon oranı hesaplanırken, 2019 yılı Ağustos ayı tüketici endeksinin 2018 yılı Ağustos ayı tüketici endeksine karşılaştırma usulüne göre yüzde değişimi alınır. 2018 yılı Ağustos ayında tüketici endeksi normal olan ortalamalar ile kıyaslandığında çok daha düşük bir oranda yükselmiş ise, 2019 yılı Kasım’da yıllık enflasyonu yükseltici bir baz etkisi görülecektir.
Baz puan ne demektir?
Yıllık faiz oranlarındaki değişim olur. Bu değişimi ifade eden bir ölçüm birimi olarak geçer. Sıfırdan sonra gelen virgülden sonraki dördüncü haneye karşılık geliyor. (0,0001). Örneklenecek olursa, yıllık faiz oranının %3,75’den %5,75’e yükselmesi hususunda toplam 200 baz puanlık bir artış söz konusu olacaktı. Sözün özü %1’lik bir değişim 100 baz puana karşılık gelir.
Ekonomide baz yılı
Herkesin duyduğu ekonomide baz yılı demek, başlangıç alınan yıl demektir. Baz olarak belirlenen ve alınan yıla genellikle 100 değeri verilir. Buna x sayısı da denilebilir. Bundan sonra gelen yıllarda bu verdiğimiz 100 değerine göre yıllık olarak kolaylıkla yüzde olarak hesaplanır. Enflasyon hesaplanmasında ise kullanılan veriler Türkiye İstatistik Kurumu‘nun kamuoyuna sağladığı tüketici fiyatları endeksi yani TÜFE olarak da duyduğumuz finansal verilerdir.
Yıllık enflasyonun hesaplanması ile beraber o dönemdeki aylık enflasyonun kurumlarca hesaplanıp bir yıla genişletilmesiyle oluşur. Aylık enflasyon ise tam tersine aylık verilerin basit ortalaması alınarak değil de yine aynı dönemdeki bileşkesi toplam değişimi verecek şekilde hesaplanması gerekir. Genelde yıllık enflasyon takvim yılı baz alınarak değerlendirilir.
