Ayasofya nasıl müze yapıldı?

Belli dönemlerde değişikliklere uğrayarak cami ve kilise olarak kullanılan, günümüzde Müze olarak İstanbul ziyaretçilerinin en büyük uğrak noktası olan Ayasofya’nın nasıl müze olduğunu merak ettiniz mi?

Ayasofya’nın bilinmeyenlerini paylaştığımız sitemizde bu kez Ayasofya’nın müze oluşu hakkında merak edilenleri ele aldık. İşte Derin Tarih dergisinin Ayasofya ekinde yer alan makaleye göre Ayasofya’nın kim tarafından müze yapıldığı, Ayasofya’nın müze oluşu ve bu süreçte yaşanan gelişmeler.

Ayasofya ve şiddetli depremler

Ayasofya meydana gelen şiddetli depremlerden zarar görüyordu. 10 Temmuz 1894 tarihinde meydana gelen depremde yarım kubbeler ile tonozlardaki sıvalardan büyük parçalar mozaiklerle birlikte düşmüş ve zarar görmüştü. Deprem sonrası zarar gören cami uzun bir süre kapalı kalmıştır.

1. Dünya Savaşı sonrası İstanbul’un işgal dönemlerinde, Ayasofya’yı tekrar kilise yapmak isteyen bazı yabancı güçlerin bir oldubitti yapmasını önlemek için, burada küçük bir Türk askeri birliği konuşlandırılmış ve Rumların girişimleri engellenmiştir. Cumhuriyet’ten sonra 1926 yılında yine yerli ve yabancı uzmanlardan Ayasofya’nın karşı karşıya olduğu tehlikeler ve tamir esaslarına dair raporlar istenmiştir.

Ayasofya ne zaman müze oldu?

Amerikalı Thomas Whittemore, 1931’de Ayasofya’nın mozaiklerini meydana çıkarmak için izin almış, çalışmalara ise 1932’de başlanmıştır. 1934’te Mustafa Kemal Atatürk’ün binanın müze yapılmasını teklif etmesi üzerine, dönemin milli eğitim bakanı Abidin Özmen ertesi gün, binanın Vakıflar’dan kendi bakanlığına devrini isteyen ilk yazıyı yazmış ve 1 Şubat 1935’ten itibaren Ayasofya resmen Müzeler İdaresi’ne bağlanarak müze olmuştur.

Amerikan Bizans Enstitüsü binanın rölövesini çıkartıp mozaiklerin üzerini açarken, 1936’da Alman Arkeoloji Enstitüsü Ayasofya’nın batı cephesi önündeki kazıyı yapmıştır. Müze müdürü Muzaffer Ramazanoğlu 1945-55 yılları arasında iç ve dış kısımda bazı araştırmalar yapmış ise de bunlar yeteri kadar tanıtılmadan kalmıştır.

Son yıllarda da Ayasofya’da bazı yerlerde temizlik ve araştırmalar gerçekleştirilmiştir; ancak bu yaşlı bina bugün çok ciddi problemlerle karşı karşıya bulunmaktadır.

Bizans Eserleri Müzesi yapma girişiminde bulunmuş, bu durum da tepkilere neden olmuştur. İstanbul’dan çeşitli Bizans parçaları toplanıp bu işe başlanmıştır. Evdoksiya’nın meşhur gümüş kaplı heykelinin kaidesi de oraya getirilmiştir.