Ayasofya nasıl yapıldı?

Ayasofya ilgili içeriklerimize kaldığımız yerden devam ederken bu kez de Ayasofya nasıl yapıldı?  Ayasofya’nın teknik özellikleri gibi konulara değineceğiz.

Ayasofya müzesi, 2 mühendis mimar, yaklaşık 77×71 metre boyundaki Ayasofya’yı erken Hıristiyan dönemin dini yapılarında uygulanan, batı-doğu ekseni üzerinde 2 destek dizisi ile uzunlamasına 3 sahna ayrılan bazilika planında yapılmıştır. Orta mekânın üstünü, köşe pandantifleri ile esas kabuğu şişmiş bir yelken gibi bir bütün teşkil eden ve çapı 31×33 metreyi bulan büyük elips bir kubbe ile örtme yoluna gitmişlerdi.

Her ne kadar geç roma imparatorluk mimarisi çapı 30 metreyi aşan kubbeler yapmış olsa da, bunlar yuvarlak dış duvarlı binaların üstlerine tencere kapağı gibi oturmaktadır.

Ayasofya’da statik bakımdan tamamen farklı bir sistem uygulanmış ve kubbenin orta nef’inin  4 büyük payesine dayanan 4 büyük kemere oturması sağlanmıştır.

Bu yapı, o vakte kadar hiçbir mimarın düşünmediği veya bu ölçüde binaya cesaret edemediği çok cüretli bir yapı olarak planlanmıştır. Büyük kubbe kitlesinin baskısını karşılamak üzere, batı-doğu üzerinde, kademeler halinde alçalan ve baskıyı önce 2 yanına bunlarında her birini 3’e bölen yarım kubbeler yapılmıştı.

Yan kısımlarda, kuzey ve güneyde kubbenin baskısı, galerilerde yan duvarlardaki payeler, sütunlar, kemerler ile tonozlar yardımıyla karşılanmıştı. Bu ölçüde ve zemin planı bu tertipte olan bir yapıyı, bu derecede büyük bir kubbe ile örtmek büyük cesaret işi idi.

Statik bakımdan Ayasofya, bir ağırlığı çok güç karşılayan, gerek Bizans, gerek Osmanlı döneminde, duvarlarına dışarıdan eklenen büyük destek payandalarının yardımıyla bu güne kadar ayakta kalabilmiştir.

Deprem Sonrası Ayasofya

577 yılındaki şiddetli deprem sonrasında 7 Mayıs 578’de büyük kubbenin diğer tarafının çökmesiyle, ilk mimarlardan Isidoros’un yeğeni genç Isidoros, kubbeyi öncekine nazaran 6.25 metre kadar yükseltmek ve ana kemerlerin köşelerindeki üçgen ayrı geçiş unsurları yapmak suretiyle örtü sistemini değiştirmiştir. Böylece tamiri tamamlanan Ayasofya kilise olarak 24 Aralık 562’de yeniden açılmıştır.

Kaynak: Derin Tarih Dergisi / Ayasofya Eki