Fidye ne demek? Kime verilir, kimlere verilmez?

Allah (c.c.) bizleri bir Ramazan ayına daha kavuşturulanlardan eyledi çok şükür. Oruç’un faziletleri saymakla bitmez, açın halinden anlamaktır asıl maksat. Ramazan ayında yaşlı ve hasta olanlar tutmakta zorlanmaktadır. İşte bu durumda Allah bizlere seçenekler sunmuş, tutamayan insanları zorlamamış, tutamayanlara fidye ödeyebilmeleri gibi kolaylıklar vermiştir. Bu sayede sosyal bir dengeyi de gözetmiştir. Peki, oruç fidyesi nedir? Fidye hangi durumlarda ödenir? Fidye miktarı nasıl hesaplanır? Kimler fidye ödeyebilir? Kimlere fidye ödenir? Bu soruların detaylı yanıtlarını birlikte inceleyelim.

Fidye ne demek?

Fidye, oruç ibadetine güç yetiremeyenler bu durum sıkıntılarından kurtulmak için ödenen maddi bir bedeldir. Oruca güç yetiremeyenler anlamına gelir.

Kuran-ı Kerim’de, “oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder” (Bakara 2/184) buyrulmaktadır. Hac ile ilgili görevler yerine getirilirken de yapılan birtakım eksiklikler de fidye kapsamına girmektedir.

Fidye ödemek ile sosyal amaç nasıl sağlanmıştır?

Sağlıklı, tutabilecek yaşta ve gücü olan her insana orucu farz kılmıştır. Orucu farz kılarken sadece gücü yetenleri düşünmemiş, yaşlıları ve iyileşme durumu olmayan hastaları da düşünmüştür. Aynı zamanda fakir olan evde çocuklarına ailesine bakmakta zorlanan insanları düşünerek fidye vermek gibi telafi şekli de göstermiştir. İşte burada sosyal amaçta yüzyıllar öncesinden sağlanmıştır.

Allah her zorlukla beraber bir de kolaylık vermiştir. Oruç fidyesi de bu kolaylıklar arasındadır. O, kimseyi darda, zorda koymaz.

Allah, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlıların tutamadıkları oruç için fidye vermesi hükmü getirmiş ve fidyenin miktarın bir fakir doyumluluğu olarak belirtmiştir.  Yine ağır hastalığa yakalanan ve iyileşme umudu bulunmayan hasta, orucu ileride kaza etme ihtimali çok düşük olduğu için bu ihtimal yok sayılarak fidye hükmü kapsamına alınmıştır. Allah bu sebeplerle zorda kalan insanları da düşünmüştür.

O, yeryüzünde her şeyi en ince ayrıntısına kadar düşünmüş, kimseyi yalnızlığa terk etmemiştir. Birine oruç tutamayıp fidyesini ödeterek ibadetini yerine getirmenin mutluluğunu yaşatmış. Fidye alan fakirinde yüzünü güldürmüştür. Bu sayede oruç ibadeti eksiksiz yerine getirilmiş, orucun fazileti ve hikmetini bizlere göstermiştir. Bizlere oruç ibadetinin aç kalmak olmadığını, üzerimizdeki diğer yerine getirmemiz gereken yükümlülükleri de böylece göstermiştir. Bu sebeple sosyal amacı yerine getirtmiştir.

Fidye miktarı ne kadar?

Yukarıda ayette olduğu gibi Kuran-ı Kerim’de “oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder’’ buyrulmaktadır. Bir fidye miktarı demek, bir Sadak-i Fıtır miktarıdır. Yani bir kişiyi bir gün doyuracak yiyecek veya para olarak karşılığıdır.

Fidye vermek durumunda olup lakin durumu olmayan kişi ise Allah’tan af diler. Günler uzun olduğu zamanlarda oruç tutamayan yaşlı ve hastalar kısa günlere oruç tutabilirler ise oruçlarını kaza etmeleri gerekir.

2019 fitre miktarı 23 TL olarak belirlenmiştir.

Kimler fidye verebilir?

Kur’an-ı Kerim’de, “Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder.” (Bakara, 2/184) buyrulmaktadır. Buna göre ihtiyarlık ve şifa ümidi olmayan bir hastalık sebebiyle oruç tutamayan kimse, daha sonra bu oruçları kaza etme imkânı bulamazsa, her gününe karşılık bir fidye öder (Serahsî, el-Mebsût, III, 100; İbn Kudâme, el-Muğnî, IV, 395-397). Ayrıca oruç utmaya gücü yettiği halde tutmayan kimseler ve geçici bir sebeple tutamayan kimseler hakkında fidye hükmü yoktur. (Müslim, Sıyam 149,150).

Fitre ve fidye arasındaki fark nedir?

Fitre her ramazan vermek zorunda olduğumuz beden zekatıdır, fidye ise hastalık ve yaşlılık gibi nedenlerle tutamadığımız oruçlar karşılığı verilen paradır.

Fidye kimlere verilir?

Fitre; fakir olmak şartı ile gelin, damat, kayınvalide, kayınpeder, kayınbirader ve üvey çocuğa verile bilir. Hala, amca, dayı, teyze gibi akrabaya fitre vermek daha çok sevap olarak bildirilmiştir. İmameyne göre, borçlu ve fakir kimseye, hanımı fitre verebilir. Fitre kimlere verilmez diye soracak olanlar için ise şu kişilere fidye verilmez;

Ana babaya, dedeye, büyük anneye, evlada, toruna, hanıma ve kâfire fitre verilmez.

Fitre ve fidye ne zaman verilir?

Oruç fidyeleri, Ramazan ayının sonunda toptan verilebileceği gibi, Ramazan ayı içinde günlük olarak da verilebilir. Ayrıca fitre veya fidyeler Ramazan ayı başında da verilebilir.