Tsunami nedir? Neden ve nasıl oluşur?

Tsunami‘nin kelime anlamı Japonca’da ‘liman dalgası’ anlamını taşımaktadır. İlk başlarda tsunami’ye med-cezir dalgası deniyordu, daha sonra dalgaların med-cezir ile alakası olmadığı anlaşıldıkça bunun yerine “Tsunami” sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır. Tsunami tek bir dalgadan oluşmaz, aksine Tsunami bir dalgalar serisidir. Tsunami’de dalga serisi bir saatten uzun devam edebilmektedir.

Tsunami neden olur?

Tsunamilerin neden olduğu şey genelde denizin altında meydana gelen depremdir. Tsunamilerin ana üretim mekanizması, önemli miktarda suyun yer değiştirmesi veya denizin bozulmasıdır. Bu değişim ise genellikle deprem, toprak kayması, volkanik patlama, buzul buzağılamalarına veya nadiren de olsa göktaşları ve nükleer testlere bağlıdır. (Ayrıca Bkz. Depremlerin meydana gelme sebepleri ve oluşumu)

Yapılan bir araştırmaya göre Samoa’daki Tsunami felaketinin ardında da 8,3 büyüklüğündeki deprem var. Bir depremin tsunamiye yol açması, ne kadar şiddetli olduğu ve yerin ne kadar derininde gerçekleştiğine bağlıdır. Bu güne dek yaşanan Tsunamilerin yüzde 80’i Pasifik Okyanusu’nda meydana gelmiştir.

Meydana gelen Tsunamiler Akdeniz’de ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde genellikle hafife alınan bir tehlikedir. Tsunami nedeniyle Sicilya ve Calabria’da 123.000’den fazla kişinin hayatını kaybettiği için bu onu Avrupa’nın en ölümcül doğal felaketlerinden biri yapıyor.

Tsunami nasıl oluşur?

Depremlerin dışında heyelanlar, volkanik patlamalar, göktaşı etkisi, denizaltındaki patlamalar ve tropik kasırgalar gibi durumlarda da tsunami oluşabilir.

Myanmar 2008’de fırtına nedeniyle oluşan bir tsunami türü olan meteotsunami nedeniyle büyük afete uğramış, 85 bin kişi ölmüş, 54 bin kişi kaybolmuştu.

Tsunami yükseklikleri

• Akış Derinliği: Yerden veya deniz seviyesinden bağımsız olarak tsunami yüksekliğini yerden gösterir.
• Yükselme Yüksekliği veya Su Basma Yüksekliği: Deniz seviyesinden yere ulaştığı yükseklik, maksimum çalışma yüksekliği, deniz seviyesinden suyun ulaştığı maksimum yüksekliği ifade eder, bu da bazen bir tsunami tarafından ulaşılan maksimum yükseklik olarak bildirilir.
• Genlik, Dalga Yüksekliği veya Tsunami Yüksekliği: Normal deniz seviyesine göre yüksekliğini ifade eden Tsunami genliği, genellikle deniz seviyesinde ölçülür ve diğer dalga boy tiplerini ölçmek için yayın olarak kullanılan kret-oluk yüksekliğinden farklıdır.
• Su seviyesi: İz veya su işaretinden görüldüğü gibi deniz seviyesinin üzerindeki maksimumu yükseklik. Su basma hattın / sınırında mutlaka su izi olmaması bakımından maksimum çalışma yüksekliği farklıdır.

Tsunami olacağı nasıl anlaşılır?

Tsunamileri önceden yorumlamak, tahmin etmek, anlamak neredeyse imkansızdır. Basit bir yorumla açıklayacak olursak; eğer deniz kıyılarındaki sular aniden çekilirse, birkaç dakika sonrasına tsunami olacağı anlamına gelebilir ancak bu da kısa ve ani bir süre olduğundan önlem alma şansı bulunmamaktadır.

Deprem, yangın, tsunami ve benzer doğal afetleri yaşamamak, yaşandığı durumlarda da en az kayıpla atlatmak dileğiyle…